فورانهای انرژی از منظومه‌ای دوتایی که از دو ستاره کوتوله‌سفید و غول تشکیل شده، غیرعادی جلوه می‌کند.
معرفی منظومه‌ی ستاره دوتایی در کهکشان راه شیری
یک منظومه‌ی ستاره دوتایی در کهکشان راه شیری وجود دارد که اخترشناسان در بررسی های خود، رفتار عجیب آن را ثبت کرده‌اند. اخترشناسان نام AG Draconis را بر این منظومه‌ی دوتایی گذاشته‌اند.
منظومه AG Draconis
این منظومه دو ستاره دارد: یکی ستاره‌ی غول نسبتا سرد و دیگری ستاره‌ی کوتوله‌سفید نسبتا داغ که اثرات ستارهای با اندازه‌ی کوچک تا متوسط است. این منظومه ۱۶ هزار سال نوری از زمین فاصله دارد (هر سال نوری فاصله‌ای است که نور در یک سال طی می‌کند؛ یعنی نوری که از این ستارگان به زمین می‌رسد و هرآنچه در آن‌ها اتفاق می افتد، مربوط‌به ۱۶ هزار سال گذشته است).
این فاصله از مشاهده‌ی این ستارگان به‌صورت جزئی جلوگیری می‌کند؛ اما امکان دسترسی به برخی اطلاعات درباره‌ی آن‌ها وجود دارد.
علت رفتارای عجیب منظومه ستاره دوتایی
این دو ستاره احتمالا در حال برهم‌کنش هستند؛ بدین‌صورت که ماده‌ی تشکیل‌دهنده‌ی ستاره‌ی بزرگ و سرد از سطح آن به سطح ستاره‌ی کوچک و داغ جریان پیدا می‌کند. این ستارگان هرچند وقت یک‌بار، تقریبا هر ۹ تا ۱۵ سال یک‌بار از دهه‌ی ۱۸۹۰ فعال شدند و در دوره‌ای چندساله در طول موج‌های مشخصی بسیار روشن‌تر شدند که برای تلسکوپ‌های زمینی شناسایی‌پذیر است.
فورانهای ستاره ای دوتایی
در‌حال‌حاضر، این منظومه در دوره‌ی فعال قرار دارد و فورانهای انرژی حاصل از آن در آوریل۲۰۱۶ و مه۲۰۱۷ و آوریل ۲۰۱۸ مشخص شد (فوران مربوط‌به سال ۲۰۱۶ با داشتن دو بیشینه در دو هفته‌ی جداگانه نسبتاً غیرعادی بود). پژوهشگران منتظر فوران دیگری در آوریل یا مه این سال هستند؛ گرچه برای انتشار هرگونه گزارش هنوز بسیار زود است.
بااین‌حال، در مقاله‌ای داوری‌نشده که پژوهشگران در ۱۰مه در وب‌سایت arXiv بارگذاری کردند، به موضوع عجیبی در این دوره‌ی فعالیت اشاره شده است.
دوره‌های فعال AG Draconis
در گذشته، دوره‌های فعال AG Draconis همواره از الگوی ساده‌ای پیروی می‌کرد: اولین جفت از فوران‌ها سرد هستند و دمای کوتوله‌سفید ظاهرا در خلال هر فوران افت می‌کند. سپس، مجموعه‌ی دیگر فوران‌ها داغ هستند و دمای ستاره افزایش پیدا می کند. فورانهای سرد درخشان‌تر از فورانهای داغ هستند.
فورانهای سرد چه زمانی رخ می‌دهند
پژوهشگران تصور می‌کنند فورانهای سرد زمانی رخ می‌دهند که بیرونی‌ترین لایه‌ی کوتوله‌سفید شروع به انبساط می‌کند و ناحیه جوّمانند ستاره هم‌زمان منبسط و سرد می‌شود. این اتفاق در طول فورانهای داغ اتفاق نمی افتد که کمتر شناخته‌شده هستند. این چرخه‌ی اخیر نیز به‌نوبه‌ی خود عجیب است و پس از هفت سال از فورانی در سال ۲۰۰۸ اتفاق افتاد که به‌کلی از فورانهای داغ تشکیل شده بود.
پژوهشگران بدون ارائه‌ی هیچ توضیحی درباره‌ی دلیل احتمالی این رفتار می‌نویسند:
چنین رفتاری در تاریخ تقریبا ۱۳۰ ساله‌ی رصد این جرم آسمانی، به‌طرز درخورملاحظه‌ای بسیار عجیب است.
چرا این فوران‌ها اتفاق می افتد؟
هیچ‌کس به‌طور قطعی نمی‌داند. پژوهشگران به مقاله‌ای انتشار یافته در arXiv از سال ۲۰۰۶ اشاره می‌کنند. این مقاله توضیح شناخته‌شده‌ای ارائه می‌دهد که از منظومه‌ی ستارهای متفاوت نشئت گرفته شده است. هنگامی‌که گرانش کوتوله‌سفید ماده را از دوقلوی غول‌پیکر خود جذب می‌کند، دیسک برافزایشی تشکیل می‌شود که تشکیل شده از موادی که به دور کوتوله‌سفید می‌چرخند و پس از مدتی بر سطح آن سقوط می‌کنند. این دیسک ناپایدار است و ستاره‌ی غول‌پیکر برخی مواقع ماده‌ی بیشتر و گاهی ماده کمتری به خورد آن می‌دهد.
احتراق گرمای هسته ای
هرازچندگاهی، ماده‌ی زیادی روی سطح کوتوله‌سفید می‌افتد و جهشی ناگهانی در احتراق گرماهسته‌ای در لبه‌ی بیرونی ستاره رخ می دهد که باید کمتر باشد. زبانه‌های آتشین داغ مواد را به درون منظومه پرتاب می‌کنند؛ بدین‌ترتیب، پوسته‌ای داغ و موقتی اطراف کوتوله‌سفید شکل می‌گیرد. همه‌ی این رویدادها از زمین مشابه جابه‌جایی اندکی نور در طول چند طول موج به‌نظر می‌آید.
پژوهشگران معتقدند:
آینده‌ی تکامل AG Draconis پرسشی حل‌نشده است.
در سال ۲۰۱۹ این پرسش برای آن‌ها مطرح شد که:
آیا درنهایت می‌توان فورانی داغ عمده یا سرد یا (دوباره) جزئی را انتظار داشت؟
و اما خاتمه فورانهای جرئی
از دیدگاه پژوهشگران، ممکن است این دوره فورانهای جزئی به‌سادگی پایان پذیرد. این اتفاق قبلا در دوره فعالیت نسبتا جزئی سال ۱۹۶۳ تا سال ۱۹۶۶ یک‌بار اتفاق افتاد. این موضوع اهمیت توجه دقیق به این نوع ستارگان را نشان می‌دهد؛ ازاین‌رو، اخترشناسان ممکن است روزی بتوانند این رفتار ستارگان را رمزگشایی کنند. همچنین، این امر نشان می‌دهد تجزیه‌وتحلیل رویداد‌هایی که سال‌های نوری از منظومه‌ی شمسی دور هستند، چقدر مشکلاست.
