داروهای کورتیکواستروئید چه فواید و یا ضررهایی می توانند داشته باشند؟

داروهای کورتیکواستروئید (Corticosteroids) برای درمان انواع اختلالات مانند آسم ، آرتریت ، بیماری های پوستی و خودایمنی مصرف می‌شوند. در این مقاله فواید و عوارض احتمالی داروهای کورتیکواستروئید را معرفی خواهیم کرد.

درباره هورمون کورتیزول

کورتیکواستروئید از عملکرد هورمون کورتیزول که به صورت عادی توسط غدد فوق کلیوی در افراد سالم ترشح می‌شود، تقلید می‌کند. اغلب هورمون کورتیزول را هورمون استرس می‌نامند؛ یک هورمون استروئید (نباید آن را با استروئیدهای آنابولیک که گاهی  توسط ورزشکاران ترشح می‌شود، اشتباه گرفت) که در مقابل استرس تولید می‌شود.

بر اساس نظر جان هاپکینز، این دارو در طیف گسترده‌ای از فرآیندهای بدن همانند متابولیسم، التهاب، تنظیم فشار خون و تشکیل استخوان دخالت دارد.

عملکرد داروهای کورتیکواستروئید

با توجه به اظهارات کلینیک کلیولند، داروهای کورتیکواستروئید با کاهش التهاب و سرکوب سیستم ایمنی بدن فعالیت می‌کنند. التهاب بیش از حد می‌تواند به بافت سالم آسیب برساند و موجب ایجاد قرمزی، تورم و درد شود.

اولین استفاده از داروهای کورتیکواستروئید

بر اساس یکی از مقالات منتشرشده در مجله شیمی بالینی در سال 2010 میلادی، اولین استفاده از داروهای کورتیکواستروئید به سال 1948 میلادی  بر می‌گردد زمانی که روماتولوژیست‌ها توانستند بیماران مبتلا به آرتریت روماتوئید را در مایو کلینیک درمان کنند.

انواع داروهای کورتیکواستروئید

کورتیکواستروئیدها انواع مختلفی دارند مانند کورتیزون، پردنیزون، دگزامتازون، پردنیزولون، بتامتازون و هیدروکورتیزون هستند. بر اساس اعلام موسسه ملی بهداشت ایالات متحده آمریکا، کورتیزون نام دارد که اولین کورتیکواستروئیدی بود که آمریکا در سال 1950 میلادی مورد استفاده قرار داد.

فواید داروهای کورتیکواستروئید

داروهای کورتیکواستروئید معمولا جهت درمان آرتروز، آسم، بیماری های خودایمنی (از جمله لوپوس و مولتیپل اسکلروزیس)، بیماری های پوستی (از جمله اگزما و پسوریازیس)، انواع سرطان (از جمله لوسمی) و زمان پیوند اعضا استفاده می کنند که داروهای ضد التهابی و سرکوب‌کننده سیستم ایمنیمی باشند.

روشهای مصرف داروهای کورتیکواستروئید

بر اساس اعلام مایو کلینیک، مصرف این دارو ممکن است به صورت خوراکی، تزریقی، استنشاقی یا موضعی باشد. کورتیکواستروئیدهای خوراکی معمولا برای درمان و کنترل علائم بیماری های مزمن همانند آرتریت روماتوئید یا کاهش التهاب در سراسر بدن همراه می‌شود. کورتیکواستروئیدهای تزریقی هم می‌توانند التهاب و درد ناشی از تورم مفصل را درمان کنند.

چگونگی عملکرد داروهای استروئید موضعی

استروئید موضعی به صورت پماد برای درمان و تسکین وضعیت پوست استفاده می‌شود.این داروها با کاهش التهاب و تورم راه‌های تنفسی باعث کاهش آسم خواهند شد و حتی امکان حملات آینده را کاهش می‌دهند.

خاصیت داروهای کورتیکواستروئید برای درمان لوپوس

با توجه به خاصیت های ضد قارچ داروهای کورتیکواستروئید در درمان بیماری‌هایی همانند لوپوس مفید است؛ در این بیماری سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند سلول‌های سالم و آسیب‌دیده را تشخیص دهد. بر اساس گزارش‌های منتشرشده، این داروها می‌توانند خطر رد شدن یک عضو جدید پیوندی توسط بدن را کاهش دهند.

مطابق با یکی از مقالات منتشرشده در مجله استروئیدها، در حالی که التهاب به عنوان علامت اولیه شناخته می‌شود این داروها اغلب در ارتباط با سایر درمان های سرطان لنفاوی، لوسمی و تومورها مورد استفاده قرار خواهند گرفت.

چگونگی عملکرد داروهای کورتیکواستروئیدها  در بدن

بر اساس اعلام Chemocare، کورتیکواستروئیدها از انتقال گلبول‌های سفید خون به محل التهاب، ایجاد تورم در اطراف تومور و وارد کردن فشار روی اندام های عصبی برای از بین بردن درد جلوگیری خواهند کرد، همچنین می‌توانند اثرات شیمی درمانی همانند تهوع، استفراغ و کاهش اشتهاء را کاهش دهند. بهتر است بدانید که چگونگی مصرف دارو در این موارد به شکل صحیح درک نمی‌شود.

عوارض احتمالی کورتیکواستروئیدها

داروهای کورتیکواستروئید با این که می‌توانند عملکرد مثبتی داشته باشند، اما ممکن است عوارض جانبی جدی هم ایجاد کنند.کلینیک مایو برخی از عوارض جانبی احتمالی کورتیکواستروئیدها را گلوکوم (آب سیاه)، احتباس مایعات، فشار خون بالا و افزایش وزن عنوان کرد، همچنین آن‌ها اظهار داشتند:

این داروها ممکن است تاثیرات روانی همانند تغییرات خلق و خو، سردرگمی و تغییرات رفتاری را به دنبال داشته باشند.

عوارض مصرف طولانی مدت داروهای کورتیکواستروئید

مصرف طولانی مدت کورتیکواستروئیدها می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید، قند خون بالا، دیابت، افزایش خطر ابتلا به عفونت باکتریایی و ویروس‌های مشترک، پوکی استخوان، تولید هورمون غده فوق کلیوی و نازک شدن پوست با میزان بالای کبودی و همچنین بهبودی ضعیف زخم شود.

عوارض استنشاق داروهای کورتیکواستروئید

هنگام استنشاق کورتیکواستروئیدها امکان دارد باعث ایجاد برفک دهان (یک نوع از عفونت قارچی دهان) و حتی گرفتگی صدا شود؛ این عوارض معمولا زمانی اتفاق خواهد افتاد که دارو در دهان، به جای استنشاق وارد گلو شود.  به وسیله شستشو با آب، بدون بلیعدن، ریسک این مسئله برای پاک کردن تمام داروهای باقی‌مانده کاهش خواهد یافت.

عوارض داروهای استروئیدی موضعی و تزریقی

بر اساس اعلام کلینیک مایو، مصرف استروئید موضعی می‌تواند در  مواردی باعث نازک شدن و ایجاد ضایعات قرمز روی پوست در کنار آکنه شود.عوارض جانبی داروهای کورتیکواستروئید تزریقی ممکن است با تخریب موقت و تغییر رنگ پوست، احساس درد شدید در محل تزریق و حتی بی‌خوابی و افزایش قند خون همراه باشد.

راههایی برای کاهش عوارض داروهای استروئیدی

در صورتی که تجویز این داروها توسط پزشک، راه‌حل‌هایی برای کاهش عوارض جانبی هم وجود دارد. مطابق با اظهارات بخش ارتوپدی و پزشکی ورزشی دانشگاه واشنگتن، بیماران در صورت تجویز و استفاده از داروهای استروئیدی باید یک رژیم غذایی سالم با چربی و نمک محدود در کنار مقادیر زیادی از کلسیم و ویتامین D مصرف کنند، همچنین با ورزش کردن به صورت مرتب هم می‌توانند استخوان و ماهیچه‌های قوی داشته باشند.

عوارض قطع ناگهانی داروهای استروئیدی

در صورت قطع ناگهانی دارو و یا بیش از حد کاهش پیدا کند، ممکن است علائمی مانند درد عضله، استخوان و مفاصل، حالت تهوع، کاهش وزن و سردرد ایجاد شود.

عوارض مصرف طولانی مدت داروهای استروئیدی

مصرف طولانی داروهای کورتیکواستروئید می‌توانند باعث دگرگونی در تولید هورمون به صورت طبیعی شود؛ این یکی از علت‌های استفاده از دستبندهای پزشکی مخصوص برای بیماران است تا سایر پزشکان از مصرف این داروها مطلع باشند و درمان را با در نظر گرفتن وضعیت بیمار، تغییر دهند.